ხელოვნება

ლია ლიქოკელი: “ვერ შევძელი ვყოფილიყავი პეპი”

16 იანვარი, 2015 • 2695
ლია ლიქოკელი: “ვერ შევძელი ვყოფილიყავი პეპი”

 

ლია ლიქოკელი
ლია ლიქოკელი

აღნიშნეთ, რომ წერა რამდენიმე წლის წინ დაიწყეთ. პოეზიის შემთხვევაში, განსაკუთრებით, შეჩვეული ვართ პასუხს: ბავშვობიდან ვწერდი“. თქვენს შემთხვევაში როდის და როგორ მოხდა ეს?

 

ეს ასე არის და თან არ არის. ბავშვობაში მეც ვწერდი, მაგრამ ამას მე წერას არ ვეძახი. მერე იყო ძალიან დიდი პაუზა. ბევრი წელი, სკოლის შემდეგ, არ დამიწერია არაფერი საერთოდ და არც ვფიქრობდი, რომ ოდესმე წერას დავიწყებდი, ვფიქრობდი, რომ ბავშვობაში რამდენიმე ლექსი დავწერე და მორჩა. მერე უცებ დავიწყე წერა.

 

რა გახდა ამის მიზეზი, რა მოხდა?

 

არა, არაფერი არ მოხდა. უბრალოდ მივხვდი, რომ მჭირდება და ამ ფორმით უნდა გამოვხატო რაც მინდა, რომ მოვყვე ჩემ თავზე. მერე მოხდა ისე, რომ გამოვიდა ნამდვილი ლექსი, არ მიფიქრია არც ფორმაზე, არც იმაზე რაზე ვწერდი, ასე მოხდა უბრალოდ და ფორმაც თავისთავად აღმოჩნდა ის ფორმა, რომლითაც დაიწერა ის ლექსი და მერე ჩემი ენაც ჩემი  გახდა. როცა პოულობ ენას, ადვილია, მერე იცი უკვე როგორ უნდა წერო.

 

ნამდვილი ლექსი რას ნიშნავს თქვენთვის?

 

არის ლექსი, რომელიც კი, ლექსია, ვარგა, მაგრამ მაინც არ არის ნამდვილი… საკუთარ თავზე ვლაპარაკობ ამ შემთხვევაში, სხვებზე არ გავავრცელებ ამას. და არის ლექსი, რომელიც ის არის, რაც ნამდვილად გჭირდა, რისი მოყოლაც გინდოდა და ზუსტად მოყევი ყველა შეგრძნება, რაც გქონდა. ეს არ გამოდის ხოლმე ყოველთვის. როგორი ხარისხის ლექსი გამოვიდა, ეს არ არის მნიშვნელოვანი ჩემთვის, ამაზე არ ვფიქრობ. მთავარია რამდენად მოახერხე ის სათქმელი ამოგეწურა, რაც იმ დროს გაწუხებს.  როცა ეს მოხდება ხოლმე, მოხერხდება და მკითხველთანაც ზუსტად ისე მიდის, როგორც შენ გქონდა და მისთვისაც გასაგები ხდები, ამ დროს უკვე ნამდვილი ლექსია. 

 

წეროზეთქვენი მოთხრობა თქვენმა ბევრმა მკითხველმა იცნო“ [ლიტერატურულ კონკურსში წეროავტორების ვინაობა მხოლოდ კონკურსის დასრულების შემდეგ ხდება ცნობილი].  ეს პირველი მცდელობაა, თუ პროზაულ ნაწარმოებებსაც წერთ?

 

პროზაულ ნაწარმოებებს არ ვწერ, ვწერ მარტო კონკურსებისთვის. შარშან დავწერე „წეროსთვის“ და წელსაც. ვერ ვიტყვი, რომ არ მინდა ვწერო-მეთქი, მინდა, მაგრამ ჯერჯერობით ასეა.

 

სოციალური ქსელები, პირველ რიგში ფეისბუქი“, ავტორს აძლევს საშუალებას თვალი მიადევნოს მკითხველის გამოხმაურებებს ლექსებზე. თქვენი აზრით, ეს კარგია თუ ცუდი? და რატომ? 

 

მე მგონი ძალიან კარგია. როცა წერ, აუცილებლად გჭირდება, რომ ვიღაცამ წაიკითხოს, არა იმიტომ, რომ შეაფასოს ეს კარგია თუ ცუდი, არამედ როგორც მსმენელმა, რომელსაც უყვები ამბავს. როცა არავინ კითხულობს და არავის რეაქცია არ აქვს იმაზე, რასაც შენ წერ, რასაც ყვები, ისე გამოდის, თითქოს მხოლოდ საკუთარ თავს ელაპარაკები. ჩემ შემთხვევაში  ეს სტიმულია, კარგია, როცა ხედავ, რომ ვიღაც გკითხულობს,  ფორმაში ყოფნის მომენტია, კარგად მოქმედებს.

 

ლექსზე – მე პაპაჩემი მძულდა“, იყო რამდენიმე მკითხველის უარყოფითი გამოხმაურება. ასეთ დროს როგორი რეაქცია გაქვთ?   

 

გააჩნია უარყოფით გამოხმაურებას. არიან ადამიანები, რომლებიც ვერ ასხვავებენ ლიტერატურას და ცხოვრებას და ამას პირდაპირი მნიშვნელობით იღებენ. ამ შემთხვევაში გაბრაზება არა, უფრო სასაცილოა ხოლმე. ამაზე ნაკლებად ვბრაზდები. შეგინების მსგავსი წავიკითხე ამ ლექსის კომენტარებში და სასიამოვნო, რა თქმა უნდა, არ არის, მაგრამ ნამდვილად არ ვნერვიულობ ამაზე. უბრალოდ მიკვირს, როგორ შეუძლია ადამიანს იცოდეს წერა-კითხვა და იყოს ასეთი. 

 

როგორც ვიცი ბავშვობა ხევსურეთში გაქვთ გატარებული. თქვენი აზრით, რით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან მთის და ბარის ადამიანები?

 

არის ერთი მთავარი განსხვავება – გარშემო იყო ძალიან ცოტა ადამიანი და ბევრი ბუნება. იყო მთები, რომელიც ცოცხალია, იყო ამინდი… მისტიკური გარემოა ზუსტად ამის გამო და არა მის გამო, რომ ლეგენდებს ყვებიან და ასე შემდეგ. ყველაფერი ცოცხალია. ისინი არიან შენი თანამოაზრეები, თანამოსაუბრეები, ვისთანაც ურთიერთობ. ბევრი დრო გაქვს საკუთარ თავთან ყოფნის, ასწრებ, რომ ბევრი აღმოჩენა გააკეთო საკუთარ თავში, უფრო მეტად ახერხებ ამას იქ, ვიდრე აქ. ახლაც, როცა აღმოჩენები მჭირდება, იქ მივდივარ. საკუთარ თავში რაღაცის აღმოჩენა აქაც ხდება, რა თქმა უნდა, მაგრამ სხვა ფორმით. იქ, მთაში, ამაში მონაწილეობენ ის არსებები, რომლებიც აქ არ არიან, გამოგონილი პერსონაჟები. მაგრამ ადამიანებს იცნობ ცუდად. შეიძლება ითქვას, ერთი ადამიანი უფრო მნიშვნელოვანია შენთვის, ვიდრე ბევრი. აქ გიწევს ადამიანების სიმრავლე დაშალო, რომ მიხვდე, როგორია ერთი ადამიანი. გიჭირს გადაწყობა, იქ სხვანაირად ხარ აწყობილი, აქ სხვანაირად უნდა გადაეწყო, ჩამრთველების გადაწევის ამბავია და ძალიან გვიან მივხვდი, როგორ უნდა გამეკეთებინა, მანამდე მიჭირდა, რამდენიმე წელი.

 

რა წიგნები მოგწონდათ ბავშვობაში?

 

წიგნები იყო ის, რაც გარემოსთან გვაკავშირებდა. მაშინ განსაკუთრებით 90-იან წლებში, არ იყო დენი, ტელევიზორი და ასე შემდეგ. ვკითხულობდი ყველაფერს, რაც იყო, კომუნისტური საბავშვო წიგნების ჩათვლით. ერთი წიგნი მიყვარს ყველაზე მეტად, განწყობაც კი მახსოვს, როცა ვკითხულობდი: ჯერალდ დარელის „ჩემი ოჯახი და სხვა ცხოველები“. ყველაზე მეტად  მახსენებს იქაურობას. მახსოვს ზამთრის საღამოები, ლამპასთან როგორ ვკითხულობდი ხოლმე და დედაჩემს ვუკითხავდი საყვარელ ადგილებს, ხან ის მიკითხავდა. 

 

ახლა რას კითხულობთ, საყვარელი ავტორები თუ გყავთ?

 

ახლა უკვე აღარ მყავს საყვარელი ავტორები, შეიძლება ითქვას. რაღაც პერიოდის მერე. ვკითხულობ, ვკითხულობ… უკვე ნაკლებად მიყვარდებიან.

 

რატომ?

 

არ ვიცი. ბავშვური გატაცებისა და შეყვარების უნარი მგონი რაღაც მომენტში დავკარგე. ასე მეჩვენება ხოლმე, შეიძლება რაღაც მომეწონოს და ეგაა.

 

თქვენს ლექსებში მკაფიოდ ისმის გოგოების ხმა, არ გერიდებათ მათ მარტოობაზე, გრძნობებზე წერა. ქართულ პოეზიაში არც ისე ხშირად გვხვდება ქალის ემოციების ასეთი სიშიშვლე. თქვენი აზრით რატომ? 

 

ეს ზოგადად, მიღებულია, რომ ჩვენ, ადამიანებმა, არ უნდა ვილაპარაკოთ იმაზე, რაც ძალიან პირადია და იმაზეც კი არ უნდა ვილაპარაკოთ, რაც გვაწუხებს, იმიტომ, რომ სხვებმა არ უნდა იცოდნენ ჩვენ რა გვიჭირს და რა პრობლემა გვაქვს. ეს ხომ ძალიან მიღებული რამეა და ის, რაშიც ვიზრდებით ჩვენ, გადადის ლიტერატურაზეც… მე სულ მაბრაზებს ეს დამოკიდებულება. შეიძლება ითქვას, სულ ვწუწუნებ ყველაფერზე, ყოველთვის ვლაპარაკობ რა მინდა, რა არ მინდა, რა მაწუხებს და ვწერ იმას, რასაც ვფიქრობ და რაც მაწუხებს, პირდაპირ. საკუთარი თავის მოყოლის ძლიერი სურვილი რომ ჩნდება, პოეზია არის კარგი ხერხი. პოეზიას ბევრი რამ ეპატიება, კარგი არჩევანია ჩემთვის ამ შემთხვევაში. ვამბობ ხოლმე, რომ უსირცხვილო ვარ, ჰო. აი, ასე, შემიძლია პირდაპირ ყველაფერი მოვყვე.

 

მახსოვს თქვენი სტატუსი ქალთა ძალადობაზე, სადაც წერდით, რომ თეატრალურ ინსტიტუტში თქვენმა ერთმა ლექტორმა ქალმა  თქვა, ჩამოდიან ვიღაცები სოფლიდან და ფემინისტები ხდებიანო. და ჩემი დაქალებიო აქ, თბილისის გარკვეულ უბნებში ქმრებსა და შვილებს უვლიანო“… წერდით, რომ მაშინ ვერ უპასუხეთ. ახლა რას ეტყოდით?   

 

კი, ახლა შევძლებდი პასუხს და ვეტყოდი, რომ ერთხელ მაინც უნდა ნახოს, თუ არ გამოცდის იმას, როგორია, რას ნიშნავს ქალად ცხოვრება სოფელში. ქალაქშიც, რა თქმა უნდა, გარკვეულ სტერილურ გარემოს თუ არ ჩავთვლით. შეიძლება ითქვას, რომ მე კოლბაში ვცხოვრობდი, რადგან ჩემთან ნაკლებად იგრძნობოდა ეს სახლში და იმის იქეთ სახლში, ნათესავებში, მაგრამ ამას ვხედავდი, ეს ჩემ თვალწინ ხდებოდა და ძალიან სასაცილოა, როცა  გიწევს ვინმეს უმტკიცო, რომ ეს რეალურად ასეა. რომ დღეს ქალი არ მიიჩნევა თანასწორ ადამიანად, რომ თითქოს რაღაცით ნაკლებია, ვიდრე ადამიანი. არ არის აქ მარტო უფლებებზე საუბარი, ყველაფერში გამოიხატება ეს დამოკიდებულება.

 

საბასდაჯილდოებაზე თქვენს კაბაზე პეპი იყო გამოსახული. რადიო „თავისუფლებისსტატიაში გიორგი ლობჟანიძემ დაწერა, რომ ერთდროულად პეპისაც გავხართ და ალქაჯსაც. თქვენ რომელს ხედავთ საკუთარ თავში? 

 

მე პეპი ვერ ვიყავი ვერასდროს. შეიძლება პოეზიაში მინდა ხოლმე, რომ გამომივიდეს, მაგრამ ცხოვრებაში ვერ. ნოსტალგია მაქვს იმ დროის მიმართაც, როცა ვამჟღავნებდი ადრეულ ბავშვობაში ამ თვისებებს, მერე ვერასდროს ვერ შევძელი ვყოფილიყავი პეპი. შეიძლება ოდესმე გავხდე.

მასალების გადაბეჭდვის წესი