საზოგადოება

სახელმწიფო და რწმენის უფლება

16 სექტემბერი, 2014 • 1826
სახელმწიფო და რწმენის უფლება

10 სექტემბერს ქობულეთში, ლერმონტოვის ქუჩის №13-ში მუსლიმანური სასწავლებლისთვის განკუთვნილი შენობის კარზე ღორის თავის მიმაგრებისთვის პასუხი სახელმწიფოს, რომელიც, კონსტიტუციის თანახმად, ვალდებულია მისი ყველა მოქალაქის რწმენის უფლება დაიცვას, ამ დრომდე არავისთვის მოუთხოვია. მომხდარის შესახებ პოლიციაში განცხადება იმავე დღეს შეიტანა ორგანიზაცია „ქართველ მუსლიმანთა ურთიერთობის” თავმჯდომარემ, რამაზ კაკალაძემ, ორგანიზაცია დამნაშავის დასჯას მოითხოვს. კაკალაძე ამბობს, რომ ლერმონტოვის №13-ში სამსართულიანი შენობა ორგანიზაციას სასულიერო პანსიონატის გახსნის მიზნით აქვს ნაქირავები, სადაც ბავშვები ღამეს გაათევენ და ისლამური სასულიერო სწავლების პარალელურად ივლიან საჯარო სკოლებში. ამ საქმეზე ახლა გამოძიება 151-ე მუხლით (მუქარა) მიმდინარეობს. საქართველოს მუფთმა ჯემალ პაქსაძემ „ბათუმელებთან” საუბრისას განაცხადა, რომ მუსლიმი ხალხი შეურაცხყოფილი და დამცირებულია.

 

ქობულეთში მომხდარ ინციდენტს თერთმეტი არასამთავრობო ორგანიაცია საგანგებო განცხადებით გამოეხმაურა და ხელისუფლებას ფაქტის დროულად გამოძიება ურჩია. ხელისუფლების წარმომადგენლებმა კი ფაქტი დაგმეს, პროცესს მართული და “პროვოკაცია”უწოდეს.

“ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის” ( TDI) დირექტორი ეკა ჭითანავა „ბათუმელებთან” ამბობს, რომ როცა ხელისუფლება ისლამოფობიაზე ეფექტური რეაგირების ნაცვლად მუსლიმებზე თავდასხმას “პროვოკაციას” უწოდებს და ამ ფაქტს იზოლირებულ შემთხვევად განიხილავს, ამით კიდევ ერთხელ იხსნის პასუხისმგებლობას, დაიცვას მუსლიმი მოქალაქეების ფუნდამენტური უფლებები.

ქობულეთში მომხდარი ფაქტის ირგვლივ “ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტმა” ფაქტობრივი გარემოები შეისწავლა: „გამოვკითხეთ აქციაზე მყოფი მუსლიმები. მათ გვითხრეს, რომ მანამ, ვიდრე სახლის კარზე ღორის თავს ჩამოკიდებდნენ, მათ პერიოდულად, ერთი თვის განმავლობაში ემუქრებოდნენ. ამ მონაყოლიდან გამომდინარე, შეიძლება საქმე გვქონდეს რელიგიური ნიშნით დევნასთან, რაც შინაგან საქმეთა სამინისტრომ დროულად უნდა შეისწავლოს. როგორც ვიცით, გამოძიება დაიწყო მუქარის მუხლით და საქმეში ჯერჯერობით არ ჩანს რელიგიური შეუწყნარებლობის მოტივი. ზოგადად, უნდა ითქვას, რომ რელიგიის თავისუფლების დაცვის კუთხით, ქვეყანაში სიტუაციის გაუარესების ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ საგამოძიებო სტრუქტურები გამოძიებას ხშირად იმ მუხლებით წარმართავენ, რომლებიც რელიგიური ნიშნით დევნის, რელიგიური რიტუალებისთვის ხელის შეშლისა და თანასწორუფლებიანობის დარღვევისთვის პასუხისმგებლობას არ ითვალისწინებს, ამასთან, როგორც წესი, გამოძიება ჭიანურდება ან სამართლებრივი შედეგი არ მოსდევს. დღემდე არ არის გამოძიებული 2012-2013 წლებში მუსლიმთა უფლებების მასშტაბური დარღვევის შემთხვევები, რომლებმაც უკვე განგრძობითი სახე მიიღო” – ამბობს ეკა ჭითანავა.

 

რელიგიურ ნიადაგზე მომხდარი ინციდენტები ბოლო წლების მანძილზე

 

ინციდენტი ქობულეთში ერთადერთი არ არის, როცა რელიგიურ ნიადაგზე მომხდარი სამართალდარღვევა სახელწიფოს მხრიდან შესაბამისი რეაგირების გარეშე რჩება.

2013 წლის 25 ოქტომბერი, ბათუმი – უნივერსიტეტის წინ იეჰოვას მოწმეები, რომლებიც რელიგიურ ლიტერატურას არიგებდნენ, სტუდენტებმა სცემეს. იეჰოვას ერთ-ერთმა მოწმემ ტვინის შერყევა მიიღო. საქმეში ექვსი ბრალდებული ფიგურირებს. თითქმის ერთი წლის შემდეგ, გასულ კვირას, პროკურატურამ დაზარალებული იეჰოვას მოწმეების ადვოკატს, მანუჩარ ციმინტიას განრიდების ხელშეკრულების გაფორმება შესთავაზა. ადვოკატი ამბობს, რომ გადაწყვეტილებას დაზარალებულებთან მოლაპარაკებების შემდეგ მიიღებს. იმ შემთხვევაში, თუ დაზარალებულები განრიდების ხელშეკრულების გაფორმებას დათანხმდებიან, სტუდენტები, რომლებიც რელიგიური წესის აღსრულებისთვის ხელის შეშლაში ძალადობითა და მუქარით არიან ბრალდებულები, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისგან თავისუფლდებიან.

 

2013 წლის 26 აგვისტო, ადიგენის მუნიციპალიტეტი, სოფელი ჭელა – ვერტმფრენი, ათობით სამართალდამცავი, სპეციალური დანიშნულების რაზმი, რამდენიმე გამაფრთხილებელი გასროლა ჰაერში და ათეულობით ჯიპი ამწესთან ერთად – ეს ყველაფერი ხელისუფლებას მეჩეთზე მიმაგრებული რამდენიმემეტრიანი მინარეთის დემონტაჟისთვის დასჭირდა. მინარეთის დემონტაჟი შემოსავლების სამსახურმა განახორციელა, მიზეზი: შემოსავლების სამსახური ეჭვობდა, რომ შესაძლოა, მინარეთის თურქეთიდან საქართველოში ტრანსპორტირების პროცესში საბაჟო პროცედურები დაირღვა, რის შედეგადაც სახელმწიფო ბიუჯეტს ზიანი მიადგა.„საბაჟო სამსახურმა მინარეთის დემონტაჟის გამო კანონი დაარღვია, რადგან თავის უფლებამოსილებას გადააჭარბა” _ ასე შეაფასეს მაშინ არასამთავრობო ორგანიზაციებმა ხელისუფლების ქმედება. ჭელას მინარეთის დემონტაჟის საქმეზე აქციის სამ მონაწილეს სახელწიფომ ადმინისტრაციული ჯარიმა დააკისრა, სამი პირი კი სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მისცა, პოლიციელებისთვის წინააღმდეგობის გაწევის ბრალდებით. დაცვისა და ბრალდების მხარე სისხლის სამართლის საქმის განრიდებაზე შეთანხმდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა არავის დაკისრებია. მოგვიანებით ჭელაში მინარეთი დააბრუნეს. 

 

2013 წლის 28 ივნისი, დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი, სოფელი სამთაწყარო – პარასკევს, მუსლიმანთა ტრადიციული ლოცვის აღსრულების შემდეგ, ადგილობრივი ხოჯის, სულიკო ხოზრევანიძის სახლთან 200-მდე სოფლის მცხოვრები მივიდა, სოფელში მცხოვრები ქრისტიანი მოსახლეობის ნაწილი ხოზრევანიძეების ოჯახს სოფლიდან გასახლებით დაემუქრა, შეხლა-შემოხლისას სულიკო ხოზრევანიძის ცოლი ემინე ხოზრევანიძე დაშავდა. პოლიცია სულიკო ხოზრევანიძის სახლს მთელი ღამის განმავლობაში იცავდა. მომხდართან დაკავშირებით გამოძიება 151-ე მუხლით, მუქარის ფაქტზე დაიწყო. საქმე ამ დრომდე ძიებაშია.

 

2012 წელი, სოფელი ნიგვზიანი, ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი – ადგილობრივ მოსახლეობასა და აჭარიდან ჩასახლებულ ეკომიგრანტებს შორის ურთიერთობა დაიძაბა. მიზეზი ერთ-ერთ სახლში გახსნილი მუსლიმანური სამლოცველო გახდა. მოსახლეობის უმრავლესობა, რომელიც თავს მართლმადიდებელ ქრისტიანად მიიჩნევს, მუსლიმანებს ერთად შეკრებისა და ლოცვის უფლებას არ აძლევდნენ, „ყველამ მის სახლში ილოცოს”- ამბობდნენ სოფელში. დაპირისპირებაზე გამოძიება 155-ე მუხლით დაიწყო, რომელიც რელიგიური წესის აღსრულებისთვის ხელის შეშლას ძალადობით ან ძალადობის მუქარით ითვალისწინებს, თუმცა შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, დღემდე ამ საქმეზე ბრალდებულის სტატუსი არავის მინიჭებია, გამოძიება ისევ მიმდინარეობს.

 

ეს ბოლო ორი წლის მანძილზე რელიგიურ ნიადაგზე მომხდარი რამდენიმე ინციდენტია. 
ქართველ მუსლიმთა კავშირის თავმჯდომარე ტარიელ ნაკაიძე მიიჩნევს, რომ სახელწიფომ რელიგიურ ნიადაგზე მომხდარი არც ერთი ინციდენტი ადეკვატურად არ შეაფასა. იგი ამბობს, რომ სახელმწიფო ვალდებულია მსგავს ფაქტებს მისცეს სწორი სამართლებრივი შეფასება და გაატაროს შესაბამისი პრევენციები, რომ არ დამკვიდრდეს დაუსჯელობის სინდრომი, რომელიც საფუძვლად დაედება მომავალში მსგავსი ფაქტების გახშირებას.

 

მზარდი სტატისტიკა და სახელმწიფოს როლი 

“ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის” დირექტორი ეკა ჭითანავა კვლევებზე დაყრდნობით ამბობს, რომ ბოლო წლებში რელიგიური ნიშნით შეუწყნარებლობის საფუძველზე მომხდარი სამართალდარღვევათა რიცხვი გაიზარდა. იგი მსგავს შემთხვევებში საჯარო მოხელეების პასუხისმგებლობაზეც საუბრობს: „იეჰოვას მოწმეებს თერჯოლაში სამეფო დარბაზის აშენების საშუალებას არ აძლევენ. როგორ იქცევიან ამ დროს საჯარო მოხელეები? დისკრიმინაციული დამოკიდებულება რელიგიური უმცირესობების მიმართ ჩანს მათ მოქმედებაში, როცა ისინი ითვალისწინებენ მხოლოდ მართლმადიდებელი მრევლისა და სასულიერო პირების აზრს. ანგარიშს უწევენ მათ და ამ დროს ილახება რელიგიური უმცირესობების უფლებები. ქობულეთის გამგებელმაც თქვა, რომ ჩვენ გვეგონა, პანსიონი კი არ აშენდებოდა, ქართველი მოქალაქეები იცხოვრებდნენ სახლში და ადგილობრივები შეიყვანეს შეცდომაშიო. გამოდის, რომ გამგებელი იზიარებს უმრავლესობის აზრს. ანალიზი აჩვენებს, რომ სახელმწიფოს რეაგირება არის არაადეკვატური და არაეფექტური” – ამბობს ეკა.

 

რა შეიძლება მოჰყვეს სახელწიფოს მხრიდან არაეფექტურ რეაგირებას რელიგური კონფლიქტების შემთხვევაში? _ “ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის~ დირექტორის შეფასებით, როცა სახელმწიფოს რეაგირება არ არის ადეკვატური, დანაშაული კიდევ უფრო მწვავდება, რელიგიური დაპირისპირება მასშტაბურ სახეს იღებს და მუსლიმების შემთხვევაში ეს ისლამოფობიის ძალიან მწვავე გამოვლინებაა. მისი შეფასებით, ერთადერთი მექანიზმი, რომელიც სახელმწიფომ უნდა გამოიყენოს პრევენციისთვის, რელიგიური სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის ჩამდენის დასჯაა.

ეკა ჭითანავა ცალკე პრობლემად ასახელებს განათლების სისტემას, რომელიც, მისი თქმით, რიგ შემთხვევებში რელიგიურ შეუწყნარებლობას ხელს უწყობს. “ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტს” მსგავსი ფაქტები კვლევებში აქვს მოყვანილი, ერთ-ერთი ასეთი ფაქტი იყო, როცა იეჰოვას მოწმის შვილი მასწავლებელმა მშობლების თანხმობის გარეშე მონათლა მართლმადიდებლად. გარდა ამისა, არის შემთხვევები, როცა მასწავლებლები მართლმადიდებლობის გარდა, ყველა სხვა აღმსარებლობას ნეგატიურ კონტექსტში განიხილავენ. ეკა ჭითანავას აზრით, განათლების სისტემა საქართველოში რელიგიური შეუწყნარებლობის პრობლემის ერთი-ერთი რგოლია.

 

საპატრიარქოს როლი

 

ქობულეთში 10 სექტემბერს მომხდარ ფაქტთან დაკავშირებით საქართველოს საპატრიაქრომ განცხადება 11 სექტემბერს გაავრცელა. “მიგვაჩნია, რომ ქობულეთში მომხდარი ფაქტი მორწმუნე მუსლიმთა რელიგიური გრძნობების უხეში შეურაცხყოფაა, ასეთი ქმედება მიუღებელია, როგორც ქრისტიანული, ისე ნებისმიერი ტრადიციული რელიგიისათვის და, ბუნებრივია, საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია გმობს და ემიჯნება მას” – ნათქვამია საპატრიარქოს განცხადებაში, თუმცა იქვე ვკითხულობთ: “მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობის ნების საწინააღმდეგოდ და ხელისუფლებასთან შეუთანხმებლად მოხდა ისლამური სკოლა-პანსიონის აშენება, რომლის რელიგიური დანიშნულება ეჭვგარეშეა.”

 

რელიგიური შეუწყნარებლობის ყველა ფაქტს საპატრიარქო ოფიციალურად ეხმაურება და აცხადებს, რომ საპატრიარქოსთვის მსგავსი ქმედებები მიუღებელია, თუმცა ეკა ჭითანავა მიიჩნევს, რომ რელიგიური შეუწყნარებლობის შემთხვევებში პასუხისმგებლობა საპატრიარქოსაც ეკისრება: “მართლმადიდებელი ეკლესიის როლი მდგომარეობს იმაში, რომ იქადაგოს შემწყნარებლობა, მოუწოდოს მრევლს, რომ აგრესია არ გამოხატონ განსხვავებული რელიგიური გაერთიანებების მიმართ. თუ გავიხსენებთ რელიგიურ კონფლიქტებს, ვნახავთ, რომ სწორედ მართლმადიდებელი სასულიერო პირები ახდენენ ფუნდამენტალისტურად განწყობილი ჯგუფების მობილიზებას” – ამბობს ეკა.

 

იგი ასევე აღნიშნავს, რომ ფაქტობრივად, სახელმწიფო, ისევე როგორც ეკლესია, უმრავლესობის მხარეს იჭერს და არ იცავს უმცირესობის უფლებებს: “წინწყარო, სამთაწყარო, ნიგვზიანი, ჭელა – ეს ჯაჭვი გამოიწვია იმან, რომ რელიგიური, სიძულვილით მოტივირებულ დანაშაულში მონაწილეობდნენ არა მხოლოდ მოქალაქეები, ადგილობრივი მართლმადიდებელი მრევლი, არამედ ხელისუფლების წარმომადგენლები, შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლები.” მისი თქმით, ამ შემთხვევაში გამოსავალი მხოლოდ იმაშია, რომ სახელმწიფომ პასუხისმგებლობა უნდა აიღოს და თავისი მოქალაქეების ფუნდამენტური, რწმენის უფლება დაიცვას: “რელიგიური სიძულვილით მოტივირებულ დანაშაულის ჩამდენის დასჯა -ეს არის ერთადერთი მექანიზმი, რომელიც შეიძლება სახელმწიფომ გამოიყენოს პრევენციისთვის. როცა დანაშაულის ჩამდენი დაუსჯელი რჩება, ის იმეორებს დანაშაულს” – ამბობს ეკა.

 

საქართველოში რელიგიური შეუწყნარებლობის საფუძველზე მომხდარი ფაქტები ევროკომისიის ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის 2013 წლის ანგარიშშიც მოხვდა, რადაც აღნიშნულია, რომ რეკომენდაცია ეძლევა საქართველოს ხელისუფლებას, რომ რელიგიური მოტივით ჩადენილ დანაშაულზე განსაკუთრებით ისლამოფობიის წინააღმდეგ გამოიყენოს ნულოვანი ტოლერანტობის პრინციპი.

მასალების გადაბეჭდვის წესი